Każda epoka, każde minione i nadchodzące pokolenia, niosą za sobą własne, wyuczone i narzucone przyzwyczajenia. W obecnych czasach trudno wyobrazić sobie funkcjonowanie bez rozwiniętej technologii, medycyny, bez ułatwiających życie środków transport u, tak samo jak starożytnym ciężko byłoby uwierzyć w możliwość przemieszczania się z miejsca na miejsce latającą maszyną. Tym samym, zachodzące po sobie zmiany, zawsze budziły i budzić będą początkowo sprzeczne reakcje; z jednej strony każda nowość przyjmowana jest z dystansem, ponieważ wiąże się ona z czymś nieznanym, z kolei to, co nieznane często budzi obawy. Ponadto nie brak konserwatystów przekonanych o swojej nieomylności i wyższości tego, co już sprawdzone. Z drugiej strony warto pamiętać o tym, że zmiany i ulepszenia często wprowadzane są po to, aby ułatwić ludziom życie, a także pokazać, że każdego dnia przełamuje się granice osiągnięć ludzkich i ludzkiej wyobraźni. Gdyby pozostać przy tym, co już odkryte – świat stałby się niewyobrażalnie nudny.
W podobny sposób funkcjonuje przyswajanie nowości w sztuce. Mimo iż niektóre z następujących po sobie nurtów nawiązują do siebie lub są bezpośrednimi kontynuacjami poprzednich osiągnięć, natrafiają zarówno na uznanie, jak i na negację nowatorskich poczynań. Taką problematykę porusza Louis Leroy, autor tekstu Wystawa impresjonistów, ukazanego w magazynie ilustrowanym Le Charivari, wydawanym w Paryżu, w latach 1832-1937. Pismo publikowało karykatury, polityczne bajki oraz recenzje. Louis Leroy żył w latach 1812-1885, pełniąc funkcje dziennikarza, krytyka sztuki, dramaturga, grawera i malarza. Zapoczątkował używanie terminu impresjoniści, zaczerpniętego z malarstwa Claude Moneta – Impresja. Wschód słońca. Określenie to zostało następnie przyjęte przez samych artystów nowego nurtu, stając się nazwą jednego z najbardziej wpływowych ruchów artystycznych w historii. Artykuł krytyka przybrał formę dialogu pomiędzy dwoma odbiorcami dzieł impresjonistycznych, zwiedzających wystawę odbywającą się w salonie franckuskiego fotograf a, znanego pod pseudonimem Nadar (również karykaturzysty, dziennikarza, pisarza, balonisty), zorganizowanej przez Société anonyme des peintres, sculpteurs et graveurs, czyli Anonimowe towarzystwo malarzy, rzeźbiarzy i grawerów. W jego skład wchodzili twórcy studiujący dawniej w Atelier Gleyere’a (francuskiego artysty): Camille Pissarro, Claude Monet, Alfred Sisley, Edgar Degas, Pierre-Auguste Renoir, Paul Cézanne, Armand Guillaumin i Berthe Morisot.
Za początek impresjonizmu uznaje się wspomniany wcześniej 1874 rok, w którym ukazało się pierwsze impresjonistyczne dzieło Moneta, widniejące w Atelier Nadara. Najważniejsze założenia tego kierunku postulowały konieczność oddania na płótnie danego momentu, w taki sam sposób, w jaki został odebrany przez artystę. Kluczem do przedstawienia było więc tworzenie obrazu w plenerze, łącząc wyobraźnię artysty z rzeczywistym obrazem świata. Nic więc dziwnego, że impresjoniści najbardziej cenili martwą naturę, krajobrazy, pejzaże, a także uwiecznione postaci w ruchu. Największe znaczenie miał zapamiętany przez nich moment, który pragnęli oddać w sposób dokładny, uwzględniając grę świateł, kolorystykę oraz nastrój. Na skutek tego obrazy impresjonistyczne powstawały często w pośpiechu (przez szybkie nakładanie plam farby). Malarstwo impresjonistyczne szybko zyskało wielką popularność, a sam nurt rozprzestrzenił się na pozostałe gałęzie sztuki – rzeźbę, literaturę oraz muzykę.
W artykule Wystawa impresjonistów mamy do czynienia z dialogiem pomiędzy autorem tekstu – Louisem Leroyem – a Josephem Vincentem, malarzem pejzaży i uczniem mistrza akademickiego – Bertina. Leroy rozpoczyna rozmyślania od przedstawienia swojego towarzysza, w ironiczny i prześmiewczy sposób dając do zrozumienia, że Pan Vincent nie ma pojęcia na co zdecydował się, zmierzając na pierwszą wystawę impresjonistów. Pozwala sobie także wspomnieć, iż nowatorscy artyści nie potrzebują już ani formy, ani nawet autorytetów w postaci dawnych mistrzów, gdyż zmienili w sztuce wszystko, co mogli… Tego z całą pewnością nie spodziewał się uczeń Bertina, przygotowany na wystawę nie odbiegającą od artystycznych manier.
Tuż przed wejściem do pierwszego pomieszczenia Vincent uległ szokowi, widząc Tancerkę Auguste’a Renoira, współtwórcy i jednego z czołowych przedstawicieli impresjonizmu. Przyglądając się młodej dziewczynie w sukience baletnicy, zwrócił się do krytyka słowami: Jaka szkoda, że malarz który ma pewną wiedzę o kolorze, nie rysuje lepiej; nogi tancerki są tak wełniane jak tkanina jej sukienki. Ironiczna reakcja Leroy pozwoliła mu zignorować przemyślenia i przejść do kolejnego dzieła. Zaorane pole Pissarra, przedstawione za pomocą niewyraźnych plam barwnych, sprawiło że uczeń Bertina zaczął przecierać okulary, po czym zorientował się, że nie one stanowią problem. Ukazany na bruzdach szron nazwał zeskrobkami z palety, porozrzucanymi równomiernie na brudnym płótnie. W podobny sposób zareagował na Sad owocowy Sisley’a oraz Widok Melun Rouault’a, twierdząc że nie ma w nich żadnej impresji.
O wprowadzenie takich zmian w sztuce Vincent obwinił realistycznego malarza, Corota (Jean-Baptiste-Camille Corot), który przyczynił się do tworzenia niechlujnych kompozycji za pomocą wodnistych farb. Jego rozmyślania były jednak dotąd spokojne, głównie wewnętrzne, dlatego nikt nie spodziewał się reakcji wywołanej przez Bulwar Kapucynów Monet’a, na którym czarne pociągnięcia pędzla oznaczały postaci ludzkie. Sfrustrowany uczeń Bertina uznał ową technikę za okropny żart, po czym oddalił się w kierunku kolejnego obrazu. Głowy kapusty autorstwa Pissarro natychmiast zatrzymały go, by następnie zniechęcić całkowicie do jakiejkolwiek formy przedstawionego warzywa, łącznie z jego spożywaniem. Stan obłędu pogłębił Dom wisielca Paula Cezanne’a, jednak nie zniechęcił on obserwatora do dalszego podążania tropem impresjonistów. Na pytanie Vincenta o ukończenie dzieła Boudin’a, Leroy odpowiedział pół żartem, pół serio, że koncentrowanie się na detalach w swoich dziełach nie jest istotą impresjonizmu; jako przykład podaje twórczość pani Morisot, mówiąc: Jeżeli ma do namalowania rękę, wykonuje dokładnie taką ilość pociągnięć pędzlem ile jest palców (…).
Obraz kryjący się pod numerem 98. (Impresja. Wschód słońca) oraz Praczka Degasa, doprowadziły Vincenta do okrzyków zachwytu, jak gdyby tracił powoli przemawiający wcześniej głos rozsądku. W obliczu “niechlujnych obrazów” nowego nurtu, zdołał wychwalić jedynie kontrastującą z impresjonistycznymi obrazami Olimpię Maneta z 1863 roku. Kończąc zwiedzanie nie odpuścił również biednemu strażnikowi, wylewając na nim w ironiczny sposób swoje niezadowolenie i targające odczucia wobec wystawy. Na pożegnanie wykonał taniec zdobywcy, utożsamiając się z mszczącą się na artystach impresją…
Postać Vincenta wyraźnie ukazuje reakcje jakie towarzyszą człowiekowi postawionemu przed nieznanym, z bagażem nawyków, przyzwyczajeń i zasad. Wyłącznie konserwatywne podejście znacznie ogranicza horyzonty, odbierając możliwość rozwijania się, poznawania, a nawet uczenia. Gdyby każde kolejne pokolenie bało się eksperymentować, świat pozbawiony byłby wielu wybitnych jednostek, zachwycających oryginalnością i pokazujących, że jeszcze nie wszystko zostało odkryte. Warto wspomnieć o chwilowym zapomnieniu Vincenta, który na skutek silnych wrażeń, zaczął podążać tokiem rozumowania impresjonistów, stopniowo zauważając plusy powstającego nurtu. Wpływ na zmiany zachodzące w jego odbiorze wywołać mógł nostalgiczny klimat bijący od obrazów, proste, ale trafne pociągnięcia pędzla oraz przenoszenie odbiorcy do miejsca, które zainspirowało samego artystę. Bardzo możliwe, że gdyby Joseph V. dłużej wpatrywał się w poszczególne obrazy, dokładnie je analizując i zagłębając w ich klimat, być może przekonałby się do następujących zmian w sztuce. W najgorszym wypadku obłęd spowodowany frustracją, sięgnąłby zenitu…
Tekst Louisa Leroy w ironiczny sposób przywołuje wpływ nowatorskich artystów II połowy XIX wieku na ówczesną sztukę, skupioną wokół artystów akademickich. Mimo szoku jaki wywołał nowy styl, impresjonizm stał się jednym z najważniejszych i najbardziej rozpoznawalnych nurtów w dziejach sztuki. Trudno także lekceważyć zmiany, które nastąpiły po impresjonizmie, będące kontynuacją odważnych i oryginalnych poczynań.